-
1 affirmo
af-fīrmo, āvī, ātum, āre1) закреплять, делать твёрже ( corium cinĕris aspersu Ap)2) подкреплять, скреплять (a. promissa rebus, a. societatem jure jurando L)3) подтверждать ( dicta alicujus L); доказывать ( virtutem armis T)4) поддерживать, укреплять ( spem L)5) утверждать, уверять ( aliquid esse factum L)a. crimen L — укреплять подозрение в преступленииcertum a. non ausim L — с уверенностью утверждать я не посмел бы -
2 credo
crēdo, didī, ditum, ere (арх. praes. conjct. creduam, creduas или creduis)1) вверять, поручать ( vitam et fortunas alicui LM)c. alicui summam belli L — возложить на кого-л. главное командованиеc. omnia consilia alicui Ter — поверять кому-л. все намерения (планы)2) давать взаймы (alicui pecuniam C, Sen)res credĭtae C — ссуда, вещь, данная в долг3) доверять, полагаться (utrumque vitium est et omnibus c. et nemini Sen)c. virtuti alicujus Sl — положиться на чью-л. доблестьse pugnae c. V — отважиться вступить в бойse Neptuno c. Pl — вверить себя Нептуну (т. е. отправиться в морское путешествие)c. aurum terrae Just — зарыть золото в землюse perfidis hostĭbus c. O — довериться вероломным врагамse pedibus c. Sil — пуститься бежать4) верить (potissimum Thucydidi credo Nep; c. alicui aliquid Pl или de re aliquā Pl, Nep, C; c. hoc esse factum Nep, Sl, C etc.)libenter homines id, quod volunt, credunt погов. Cs — люди охотно верят тому, чего они желаютCassandra non unquam credita Teucris V — Кассандра, которой тевкры никогда не верилиaliquem ad credendum ducere или impellere C — убедить кого-л.crederes victos L — можно было подумать, что они побежденыmihi crede (редко crede mihi) или credas mihi velim C etc. — поверь мне (= даю тебе честное слово)credor (= creditur mihi) O etc. — мне верятvix erat credendum Cs это было — малоправдоподобно5) верить, вероватьdeos c. Sen — верить в существование богов6) полагать, считать (c. aliquem esse praestantem virum L; c. aliquem Jovis filium QC)haud credo, sed certo scio Pl — не думаю, а доподлинно знаюcreditur Pythagorae auditorem fuisse Numam L — Нума был, как полагают, слушателем Пифагораerant, qui crederent sonitum tubae audiri T — были такие, которым чудился звук трубы; вводноcredo Pl, C etc. — (как я) полагаю, по моему мнению, думается мне (credo, misericors est Pl) -
3 celebro
āvī, ātum, āre [ celeber ]1) приходить во множестве, часто посещать, бывать в изобилии, оживлять массовым появлением (domura, viam C)aliquem usque ad Capitolium c. C — провожать кого-л. большой толпой до Капитолияc. senectutem C — часто посещать старых людейaures celebrantur cotidie aliquā re C — уши ежедневно наполняются чём-л. (т. е. ежедневно приходится слышать о чём-л.)c. juvenes multo sermone Tib — часто вступать с молодёжью в оживлённую беседу2) справлять торжества, праздновать при большом стечении народа (nuptias L; diem natalem, convivium T)quadridui supplicatione c. L — отметить четырёхдневным молением3) широко распространять, делать общеизвестным ( laudes alicujus C); славить, прославлять (aliquem omnimodis laudibus Ap); восхвалять, возвеличивать, воспевать (nomen alicujbs scriptis C; urbem carmine H)c. aliquid in majus Sl, L — перехвалить что-л.4) извещать, возвещать, осведомлятьnuntii litteraeque celebrant Murenam consulem esse factum C — по устным и письменным сообщениям, Мурена стал консулом5) деятельно заниматься (чём-л.), ревностно делать, широко применять, практиковать или изучать (artes C; jurisdictionem L)ornatūs genus in orationibus suis c. AG — пользоваться в своих речах изящным стилемcum aliquo seria ac jocos c. L — часто проводить с кем-л. время и в делах и в развлечениях6) часто упоминать, цитировать ( legem C). — см. тж. celebratus -
4 in
I 1. praep.cum. acc. на вопрос «куда?»1) в (ire in urbem Pl etc.; mittere in Asiam Nep; mutare aliquid in aliquid PM etc.)2) в направлении, к ( conspicere sursum in caelum Pl)3) по отношению к (amor in patriam C; indulgentia in aliquem C)4) к ( in Ubios legatos mittere Cs)5) относительно, о ( hoc dicitur in philosophiam C)6) против ( oratio in Catilinam C)7) в пользу, в защиту или в похвалу (carmen in aliquem scribere C; senatūs consultum in aliquem factum Cs; in libertatem alicujus pugnare L)8) на (in umeros suos efferre C; ascendere in equum C; dividere in partes tres Cs; invitare aliquem in postĕrum diem C)9) до10) ради, для (cibo in vitam, non in voluptatem uti VP)11) по, по примеру, подобноin omne tempus C — навеки, навсегдаin posterum C, L — на будущееin tempus T — на время, временноin triginta annos L — на 30 лет (вперёд)in utramque partem C etc. — в обоих направлениях, тж. за и противvalere in aliquem C, L — иметь силу (быть действительным) по отношению к кому-л.in vicem C, Cs etc. — попеременноin speciem C — для видуin rem esse L — быть полезным, целесообразнымmirum in modum C etc. — удивительноin luctum alicujus C — кому-л. на горе; иногда с acc. на вопрос «где?»aliquem in potestatem habere Sl — иметь власть над кем-л.in potestatem alicujus esse C etc. — находиться в чьей-л. властиnon in pejus, sed in melius CC — не к худшему, а к лучшемуin omnia VP Q — во всём, во всех отношениях2. cum abl. на вопрос «где?»1) в (in urbe vivere C; in veste domesticā esse O; in fluvio Cs)2) на (coronam habere in capite C; arx in monte sita L; in foro esse C)3) у, среди ( in barbaris Cs)5) перед ( in oculis esse C)6) в течение (in multis annis Nep; bis in die C; in diebus paucis Ter)7) во время (in bello C; in deliberando C; in itinere Cs)8) при, в условияхin praesentiā и in praesenti C etc. — при нынешних обстоятельствахin tantā caritate L etc. — при такой дороговизне9) в отношении, по отношению к (fidelis in amicis Sl; crudelis in hoste C)10) вследствие, из-за (in amicitia alicujus vituperari C)12) в зависимости или во властиnon est in medico semper, relevetur ut aeger O — не всегда во власти врача исцелить больного;— выраженияin tempore Ter etc. — вовремя (своевременно)aliquam in matrimonio habere C, Nep — быть на ком-л. женатымin hoc loco sunt res Cs etc. — дела обстоят (вот) такin Geminis nasci Pt — родиться под знаком (созвездием) Близнецов; иногда с abl. на вопрос «куда?»gratum esse in aliquo C — быть благодарным кому-л.II 1. in- (перед b, p, m — im-; перед l— il-; перед r— ir-)praef. priv. не-, без-2.приставка, соотв. русским в-, на-, воз-, при-imponēre — налагать, возлагать, прикладыватьIII īn' Pl (= isne) 2 л. sg. praes. к eo + ne -
5 facio
fēcī, factum, ere (арх.: imper. face = fac ; fut. II faxo = fecero; pf. conjct. faxim = fecerim; pass. см. fīo)1) делать (statua ex aere facta C; scuta ex cortĭce f. Cs); производить, совершать (impĕtum in hostem C; eruptiones ex oppīdo Cs; incursionem L); изготовлять, выделывать (caseum, vinum Vr); строить, сооружать (muros, classem, pontem in Arări Cs); раскидывать, разбивать (castra Cs, C); разводить, добывать ( ignem ex lignis C); прокладывать, проводить (viam sibi L; semĭtam Pl)quo facto Pt — когда это было сделано (совершено, готово), т. е. после этого2) воспитывать, формировать ( mores Sen)3) производить, порождать, выделять ( calorem PM); класть, откладывать ( ova Vr); выводить (pullos Vr; subolem Col, PM); давать ( multam herbam Col)4) произноситьf. verba C, L — говорить5) сочинять, слагать (orationem C; versus C, H); составлять, писать ( litteras ad aliquem C)7) разрешать, позволять, предоставлять ( alicui transĭtum L)f. alicui potestatem (gratiam или copiam) dicendi L — позволить говорить (предоставить слово) кому-л.8) поступать, действовать, вести себя (humaniter C; arroganter Cs; bene, male alicui Pl, Ter etc.; contra aliquem Sl)alicui aegre f. Ter — огорчать кого-л.f. cum (ab) aliquo C, Nep etc. — действовать заодно с кем-л. (поддерживать кого-л.)f. adversus aliquem L etc. — быть (действовать) против кого-л.9) ( о правонарушениях) совершать (scelus, facinus, caedem, furtum Pl, C etc.)10) приносить в жертву (Jovi aliquid L или aliquā re Vr)f. sacra (sacrificium или res divīnas) C — совершать жертвоприношения11) (тж. bene f. Sen etc.) благотворно действовать, помогатьnec coelum nec aquae faciunt O — плохо действуют (на меня здесь) и климат, и вода12) быть полезным, иметь значениеplurimum facit diligenter nosse causas Q — чрезвычайно важно основательно знать суть делаgratiam f. delicti Sl — прощать (чью-л.) провинность14) брать, забирать, захватывать (praedam Cs, Nep; manubias C)15) получать (stipendia Sl, L); зарабатывать (lucrum C; assem Pt); наживать, накоплять ( maximam pecuniam C)corpus f. CC, Ph — полнеть16) собирать, взыскивать ( tribūtum C)17) набирать (exercitum C, VP; auxilia mercēde T)18) проделывать, проходить, пробегать (iter C; cursu quinquaginta stadia Just)20) составлять, равняться (duplicatum jugĕrum Col; dodrantem bonorum Dig)21) приносить, воздавать ( gratulationem alicui C)gratiam f. alicui alicujus rei L — благодарить кого-л. за что-л.22) заниматься (какой-л. профессией)f. argentariam C — вести денежные операции (быть менялой)medicinam f. Pl, Ph — заниматься врачеваниемmedicinam f. alicui C — лечить кого-л.23) быть способным (пригодным), подходить, соответствовать ( ad aliquid или alicui rei)24) заключать (pacem, indutias C)25) совершать, осуществлять, проводитьf. bellum Cs — начинать войну или Cs, C вести войнуproelio facto Cs — после бояfugam f. Sl, L — обращать и обращаться в бегствоf. deditionem Sl — сдаваться (победителю)f. moram alicui Pl, C — задерживать кого-л.comitia f. C — проводить комиции (собрания)26) выполнять (promissa C; imperata Cs)jussa f. O — повиноваться приказаниям27) устраивать (cenas, ludos C)28) возбуждать, вызывать (desiderium alicui alicujus rei L; spem C, L; suspicionem C); причинять, доставлять ( dolorem alicui C); внушать (metum CC, T, L)f. fletum C и f. flere O — доводить до слёзfidem alicui f. L — внушить кому-л. уверенность (убедить кого-л.) (в чём-л.)29) обусловливать, создаватьquid sit, quod memoriam facit Q — (вопрос о том), в чём сущность памяти30) терпеть, нести (detrimentum, damnum C)naufragium f. C etc. — терпеть кораблекрушениеf. vitium C, PM — приходить в негодность, портиться31) допускать, (пред)полагать, воображатьfac, qui ego sum, esse te C — вообрази, что ты — я, т. е. представь себя на моём местеse f. — делать вид, прикидываться (se f. alias res agere C)32) делать (кого-л. кем-л.), выбирать или назначать (aliquem herēdem, consulem C etc.)f. aliquem reum C — привлечь кого-л. к судебной ответственностиaliquem testem f. Ter, L — взять кого-л. в свидетелиse aliquem f. Ter, C — прикинуться кем-л. (выдать себя за кого-л.)33) превращать, обращать (Siciliam provinciam f. VP)aliquem certum ( certiorem) f. Pl, V etc. — поставить кого-л. в известность34) делать чьим-л. достоянием, присваиватьoptionem alicujus f. Sl — предоставить кому-л. выборaliquem sui juris f. VP — подчинить себе кого-л.aliquem proprii juris f. Just — предоставить кому-л. независимостьaliquam terram suam f. Cs — завладеть какой-л. землёй35) ценить, уважать, ставить (maximi, pluris, parvi, minimi, nihili Pl, Ter, C etc.)aequi bonique f. aliquid C — быть вполне удовлетворённым чём-л.36) выводить на сцену, представлять (bonas matrōnas, meretrīces malas Ter)37) (тж. se f.) отправляться, направляться ( ad stelas Pt)se intra limen f. Ap — переступить порогhaec ut primum ante judĭcis conspectum facta es Ap — как только она (Венера) предстала перед судьёй (Парисом)incumbite in causam, ut facitis O — работайте (и впредь) над этим, как работаетеf. non possum, quin ad te litteras mittam C — не могу (удержаться, чтобы) не послать тебе письма40) euph.si quid eo factum esset C — если с ним что-л. случится (т. е. если он умрёт)suae rei causā f. Pt — ventrem exoneraref. Ctl, Pers, J, O, Pt, M — concumbere41) (как вспом. гл. для описательно-подчёркнутой императивности)fac fideli sis fidelis Pl — будь верен тому, кто верен (тебе)fac exspectes O — ожидай -
6 in
(praep.) 1) в, а) на вопрос: где? на ком? куда? deponere in aede (см. s. а); ип flumine factum (1. 1 § 11 D. 43, 12. 1. 1 § 4. 1. 7 § 5 D. 43, 24. 1. 1 § 2 D. 47, 9. 1. 23 pr. 25 pr. D. 48, 5);succedere in jus, locum etc. (см. succed.);
conferre in aliquid s. aliquem (см. s. 4. 5);
imputari in quartam etc. (см. imputare s. 1. 1. 7 § 5 D. 40, 12. 1. 6 D. 4, 1. 1. 5 D. 1, 6);
esse in causa aliqua, in potestate, servitute etc. (см. esse s. c.);
in adoptionem dare, habere;
in adoptione esse (см. adoptio);
in possessione esse;
in possessionem mittere (см. possidere);
in eo esse, ut etc. (1. 44 D. 2, 14. 1. 30 § 2 D. 29, 2. 1. 24 D. 42, 8);
in difficili esse (1. 29 § 15 D. 28, 2);
in pendenti, suspenso esse (см.);
in rebus humanis esse (см. humanus);
esse in facultatibus, dote etc. (см. esse s. g.);
in bonis habere (1. 73 pr. D. 35, 2);
b) для обознач. времени а) = intra, в, в течение = intra (1. 1 § 9 D. 38, 9), напр. ita data conditione: illud facito in diebus, in biduo conditionem impleri oportet (1. 217 § 1 D. 50, 16. 1. 3 § 11 D. 40, 7. cf. l. 40 pr. D. 18, 1. 1. 8 D. 2, 12. 1. 29 pr. D. 28, 2. 1. 2 § 6 D. 28, 6);
b) при определ. момента, минуты, в, во время (1. 78 § 2. 1. 91 § 1. 1. 92 pr. D. 32. 1. 16 D. 39, 5. и. 53 D. 26, 7. 1. 6 § 1 D. 18, 1. 1. 32 D. 8, 3);
in praesenti, in praesentiarum (см. praesens s. 1. b);
in continenti (см. s. 2);
c) о cpoке, с которого напр. сделка подлежит исполнению, in diem vel sub conditione debitorem esse, deberi (1. 16 pr. D. 5, 3. 1. 14 D. 34, 3. 1. 27 pr. D. 40, 9);
stipulari (1. 22 D. 44, 7. 1. 8 § 1 D. 46, 2. 1. 5 eod. 1. 43 § 1 D. 23, 3. 1. 44 § 1 D. 44, 7. 1. 16 § 5 D. 46, 1. 1. 12 § 2 D. 20, 4. 1. 73 § 4 D. 35, 2. 1. 8 § 1 D. 46, 2. 1. 49 D. 35, 1. cf. 1. 41 § 15 D. 40, 5. 1. 6 § 6. 1. 22 § 2 D. 36, 1. 1. 22 D. 28, 7. 1. 55 § 1 D. 36, 1. 1. 62 pr. D. 28, d);
in diem addicere (см. s. 2); 5) тк. для обозн. прекратительного срока, когда определяется конец времени, по которое юридическое действие или обязательство должно существовать = ad s. 4. а.напр. in advintum (=usque ad adv.) successoris jus dicere debet proconsul (1. 10 pr. D. 1, 16);
in Calendas Julias precario possidere (1. 12 pr. D. 43, 26. 1. 56 § 4 D. 45, 1. 1. 3 § 4 D. 43, 30. 1. 57 D. 24, 1. 1. 58 pr. D. 36, 1. cf. 1. 40 D. 22, 1. 1. 7 § 15 D. 26, 7. 1. 15 § 1. 2 D. 39, 2. 1. 10 D. 46, 5. 1. 9 § 1. 1. 24 § 2 D. 19, 2. 1. 8 § 3. 4 D. 2, 15. 1. 12 pr. C. 3, 33); иногда показывает меру, ип tantum, it;
in totum, in assem, in infi. nitum (см.);
2) между, в числе, creditores habere, in quibus et Sejum (1. 67 § 2 D. 12, 6. 1. 73 § 1 D. 50, 17. § 9 J. 2, 10). 3) на, для (цель), in hoc accipere, ut etc. (1. 31 § 2 D. 39, 6. 1. 39 D. 4, 3. 1. 13 D. 40, 2);in totam, omnem causam se obligare etc. (см. causa s. 4. b.).
legare in hoc (1. 14 § 1 eod. 1. 8 § 15 D. 2, 15);
in fraudem alicuius facere (см. fraus s. 3. 4);
4) касательно: in rem pacisci (1. 27 D. 2, 14);ludere in pecuniat, играть на деньги (1. 2 § 1 D. 11, 5).
in portionem legatorum pacisci (1. 73 pr. D. 35, 2);
5) против, imperium habere in aliq. (1. 3 D. 1, 18. 1. 10 pr. D. 2, 11. 1. 3 § 2 D. 2, 12. 1. 3 § 5 D. 23, 5. 1. 7 D. 22, 3. 1. 1 § 19. 27. 1. 2. 3 D. 48, 18);in litem jurare (см. lis s. 2. 1. 5. 8 D. 1, 6. 1. 27 pr. D. 2, 14. 1. 17 D. 2, 15. 1. 25 pr. D. 3, 3. 1. 31 § 1. 1. 34 D. 3, 5. 1. 29, D. 29, 1. 1. 88 D. 50, 16. 1. 69 § 3 D. 21, 2. 1. 8 § 3 D. 4, 2. 1. 58 D. 2, 14. 1. 55 eod.).
6) на, no, сообразно, in pedes singulos dare, in pedes mensurasve praestare (1. 30 § 3. 1. 36 D. 19, 2);valere in aliq. (1. 17 § 5 D. 2, 14).
7) in mortem (еще после смерти) mquisitionem extendere (1. 4 § 4 C. 1, 6).dividere in capita, stirpes (см. caput s. 2. 1. 31 C. 9, 9).
-
7 volo
I āvī, ātum, āre1) летать, лететь (per aĕra V; circum tecta H)vola(vi)sse Antonium, non iter fecisse dicĕres C — можно было подумать (казалось), что Антоний пролетел, а не прошёл (свой) путьsine pennis v. haud facile est погов. Pl — нелегко летать без перьев (крыльев)2) лететь, мчаться, нестись (per summa aequora V; medios per hostes V)semel emissum volat irrevocabile verbum H — раз выпущенное, летит невозвратное словоII volo, voluī, —, velle1) хотеть, желать ( aliquid)exire ex urbe, priusquam luciscat, volo Pl — я хочу выйти из города прежде, чем рассветётcupio omnia, quae vis H — желаю, чтобы всё было как ты (сам) хочешьfactum volo Pl — хотел бы я этого, т. е. возможноpater filium secum volebat esse C — отец хотел, чтобы сын был с нимomnes salvos volo (sc. esse) C — желаю всем здоровьяlumen exstinctum esse volo C — я хочу, чтобы свет был потушенeos velim laudes C — передай им моё одобрение (т. е. благодарность)tarde v. nolentis est погов. Sen — желать поздно значит не желатьvelim scire Pl etc. — желал бы я знатьvellem, si fieri potuisset C — желал бы я, если бы это было возможноquid vis faciam? Ter, H или quid me velis fecisse? Sen — что хочешь ты, чтобы я сделал?visne hoc primum videamus? C — хочешь, рассмотрим сначала это?vin (= visne) vocem huc ad te? Pl — хочешь, я позову его к тебе?ad quae tempora te exspectemus, facias me certiorem velim C — прошу тебя сообщить мне, когда тебя ждатьnum quid vis (aliud)? Pl, Ter (часто при прощании) — ты хочешь ещё чего-л.?, больше тебе ничего не нужно?, это всё?aliquo v. (sc. proficisci) C etc. — собираться (ехать) куда-л.in Graeciam v. C — хотеть (собираться) поехать в Грециюaliquem v. Pl, C — желать поговорить с кем-л.paucis (sc. verbis) te volo Pl, Ter — хочу сказать тебе несколько словquae velit ira, loqui Prp — словами выразить своё негодованиеalicui bene (male) v. Pl, Ter etc. — кому-л. желать добра (зла)alicujus causā v. C — склоняться в чью-л. пользу, желать кому-л. добраnon sibi male vult погов. Pt — он себе на умеrespondit, si quid ille se velit, illum ad se venire oportēre Cs — (Ариовист) ответил, что если ему (Цезарю) что-л. от него нужно, то он должен прийти к немуquid tibi vis? Ter, C — чего ты хочешь?, что ты имеешь в виду?, что у тебя на уме?rogo, quid tibi vis cum isto morbo? Pt — скажи, что это у тебя за страсть такая?velim-nolim C, velis-nolis Sen, velit-nolit Pt — волей-неволейvelim, ut velles Pl и vellem, quae velles Sen — разделяю твои желания, т. е. сочувствую тебеnolīte a me commonēri velle C — не требуйте, чтобы я напомнил вам (обо всём этом)2) решать, устанавливать, постановлять, определятьvelitis jubeātis C, L — благоволите повелеть ( официальная формула приглашения к голосованию законопроекта)di meliora (velint) погов. V, C etc. — да устроят боги нечто лучшее, т. е. да сохранит нас бог от этого3)а) утверждать, полагать, считатьAelius Stoicus esse voluit C — Элий считал себя стоикомPlato deum sine corpore esse vult C — Платон утверждает, что бог бестелесенб)se v. — выдавать себя (за кого-л.)4) предпочитать (omnia utensilia emere velis, quam rogare Ap)famaene credi velis, quam... L — неужели ты предпочитаешь, чтобы верили (больше) слуху, чем...5) ( чаще v. sibi) значить, означать, иметь целью (смысл)avaritia senīlis quid sibi velit, non intellego C — в чём смысл старческой скупости, не понимаю. — см. тж. volens и volentiaIII volo, ōnis m. [ volo II ]доброволец в армии (преим. из рабов) L, Capit, Macr -
8 dico
I āvī, ātum, āre [intens. к dico II ]1) возвещать, провозглашать, предрекать ( pugnam LM)2) жертвовать, посвящать (totum diem alicui C; librum Maecenati PM)d. Jovi aram C — посвятить жертвенник Юпитеруcygni Apollini dicati C — лебеди, посвящённые Аполлонуd. se totum alicui C — совершенно предаться кому-л. (перейти на чью-л. сторону)se alicui in clientelam d. Cs — отдаться под чьё-л. покровительство (поставить себя в клиентские отношения к кому-л.)d. se alii civitati или in aliam civitatem C — сделаться гражданином другого государстваaliquam propriam d. V — отдать кого-л. в настоящие жёны, т. е. по-настоящему выдать замуж3) освящать ( templum Jovis L)d. aquilam T — освящать знамяd. aliquem deum QC — обожествлять кого-л.II dīco, dīxī, dictum, ere1) говорить, сказать (aliquid alicui; d. mendacium Pl, Nep); произносить (litteram C, Q)dicit patrem abiisse Pl — он говорит, что отец ушёлdicar princeps Aeolium carmen ad Italos deduxisse modos H — обо мне скажут, что я первый ввёл эолийский лад в италийскую поэзиюaedes, ubi dicitur habitare Pl — дом, в котором он, говорят, живётquid dicis? Pt — (ну), что скажешь?quos supra или ante diximus Cs, C etc. — о которых мы упомянули вышеvir dicendus VP — человек, заслуживающий упоминанияd. orationem C — произносить речьsalutem alicui d. C etc. (преим. в письмах) — посылать кому-л. привет, приветствовать кого-л.ars direndi C — искусство красноречия, риторикаd. docere C — учить красноречиюdicam (вводно) C — я сказал быut ita dicam или dixerim C, Ap — так сказатьquod inter nos liceat d. C — говоря между намиnisi quid dicis (вводно) C — если ты не возражаешьgenus dicendi C, Q — манера изъясняться, способ изложения, слогd. causam C — защищаться на судеcausam in foro d. C — вести (чьё-л.) дело на судеnon (haud) или nullam causam dico Pl, Ter — я не возражаюsententiam d. C — высказываться, голосовать ( в сенате)d. jus C — вершить суд, судитьdictum (ac) factum Ter — сказано — сделано, т. е. немедленноdicio citius погов. V, H, L — быстрее слова, т. е. проворно, мигомmāle d. alicui Pt — бранить кого-л.veteres illi, Herodotum dico et Thucydidem C — эти древние (писатели), я имею в виду Геродота и Фукидидаbene dixti ( = dixisti) Ter — ты прав, ноbene dicite Pl — ни слова больше! (ср. favete linguis)non dici potest, quam... C — нельзя выразить, до какой степени...2) утверждатьquem esse negas, eumdem esse dicis C — ты утверждаешь существование того, кто, по твоим же словам, не существует3) называть, именовать (d. aliquem perfectum oratorem C)dicta a Pallade terra O — земля, названная именем Паллады (т. е. Афины)quae harmonia dicitur C — так называемая гармонияesse quid hoc dicam? M — как мне это назвать?, т. е. что бы это могло значить?4) назначать, определять, устанавливать (diem alicui rei Ter, C etc.; locum L)d. leges pacis L — устанавливать условия мира5) избирать (aliquem dictatorem Cs; magistrum equitum C)6) обещать ( sua bona cognatis Pl)7) описывать, воспевать (d. bella L, H; laudes Phoebi et Dianae H)8) возвещать, предсказывать ( sortes per carmina H)9) слагать, сочинять (versus, carmen V, H) -
9 locus
место a) соб. б) вообще, напр. loco plus petitur, veluti cum quis id, quod certo loco stipulatus est, alio loco petit etc. (§ 33 I. 4, 6. cf. 1. 1 D. 13, 4. § 9 I. 4, 4);locus facit, ut idem vel furtum vel sacrilegium sit (1. 16 § 4 D. 48, 19. 1. 36 pr. D. 1, 7. 1. 11 D. 1, 1);
locus publicus (1. 1. 2 pr. 2 seq. D. 43, 8. 1. 1 D. 43, 9);
sacer, sanctus, religiosus (1. 6 § 3 seq. D. 1, 8. 1. 23 § 1 D. 6, 1. 1. 17 § 3 D. 39, 3. 1. 1 D. 43, 6);
locum dedicare (1. 60 D. 2, 14);
religione liberare (1. 9 § 2 D. 1, 8);
locus sepulcri (1. 10 D. 11, 7);
in alienum 1. mortuum inferre (1. 2 § 1. 1. 7 pr. eod. 1. 1 pr. 1. 5 § 6 D. 9, 3); 1. itineris, viae (1. 28 D. 8, 3. 1. 6 § 1 D. 8, 6. 1. 2 pr. D. 14, 2. 1. 15 D. 10, 4. 1. 3 § 18 D. 41, 2. 1. 3 pr. D. 47, 21); в) в тесн. смыс. участок земли (1. 60 D. 50, 16);
locus certus ex fundo (1. 26 D. 41, 2. 1. 7 D. 10, 1. 1. 22 D. 8, 3);
fundi locive furtum (1. 38 D. 41, 3. 1. 10 § 2 D. 7, 4. 1. 2 § 2 D. 8, 5);
locus serviens (1. 20 § 5 D. 8, 2. 1. 24 § 2. 12 D. 39, 2. 1. 3. 5 C. 3, 39);
invasor locorum (1. 5 C. 8, 4); г) местность, страна, durissimum est, quotquot locis quis navigans delatus est, tot locis se defendere (1. 19 § 2 D. 5, 1. 1. 7 D. 2, 12. 1. 6 § 1 D. 3, 4);
magistratus loci alicuius (1. 22 D. 22, 5. 1. 239 § 1 D. 50, 16);
locorum antistites (l. 25 C. 5, 4);
b) пер. б) глава, раздел, часть сочинения (1. 8 pr. D. 5, 2. 1. 2. § 5 C. 1, 17); в) ряд, место, степень по отнош. к наследованию, primo (medio, novissimo) loco heredem scribere, instituere (1. 20 pr. D. 28, 5. 1. 88 § 4 D. 31. 1. 27 D. 35, 2. 1. 2 § 4 D. 37, 11);
quocunque loco libertas data (1. 22 D. 28, 5);
posteriore loco manumitti (1. 243 D. 50, 16. 1. 1 § 14 D. 25, 4);
testamentum secundo loco factum = posterius (1. 29 D. 36, 1); г) чин, ранг: humiliore - honestiore loco positus;
humilis loci esse;
homo honestioris loci (1. 8 § 13 D. 2, 15. 1. 38 § 8 D. 48, 5. 1. 1 § 5. 1. 3 § 5. D. 48, 8); также = должность, пост (1. 4 § 1 D. 3, 2); д) юридическое положение, состояние лиц или вещей, pari - duriore loco esse in litigando (1. 1 § 1 D. 2, 9);
deteriore loco esse (1. 2 D. 2, 7);
infamium loco haberi (1. 21 D. 3, 2);
in locum alicuius succedere, locum alicuius obtinere (см.), in locum (s. loco) filii, nepotis adoptare aliq. (1. 11. 22 § 2. 1. 37 pr. D. 1, 7. 1. 15 pr. D. 11, 1. 1. 117 D. 50, 17. 1. 124 § 1 eod. 1. 144 D. 50, 16. 1. 34 D. 46, l. 1. 29 D. 5, 3); е) locum facere alicui (personae), уступать, давать место: locus est alicui, вступать, напр. locum fac. substitutis;
locus est substituto (1. 7 § 10 D. 4, 4. 1. 20 § 4 D. 38, 2. 1. 5 D. 28, 3. cf. 1. 30 § 1 D. 29, 2. 1. 8 pr. D. 48, 20);
locum facere alicui rei, сделать так, чтобы известный факт наступил;
locus est alicui rei, s. locum habet aliquid, иметь место, locum facere successioni (1. 31 pr. D. 5, 2);
beneficio (1. 68 D. 50, 17);
edicto (1. 27 pr. D. 29, 4);
locus est edicto s. locum habet edictum (1. 9 pr. § 1 D. 4, 2. 1. 1 § 4, 5 D. 21, 1. 1. 3 § 2. 1. 6 § 2 D. 37, 10); 1. c. SCto, 1. h. SCtum (1. 1 § 3. 1. 12. 15 D. 14, 6. 1. 1 § 12. 1. 22 § 5. 1. 27 § 8 D. 36, 1); 1. c. legi 1. h. lex Falc. (1. 11 § 6. 1. 22 § 3. 1. 67. 87 pr. § 1 D. 35, 2); 1. facere Falcidiae (1. 5 § 5 D. 37, 5. 1. 4 pr. § 1 D. 37, 4); 1. e. actioni, 1. h. actio (1. 19 pr. 1. 24 D. 9, 4. 1. 9 § 4 D. 10, 4. 1. 9 § 10. 11 D. 18, 4. 1. 2 pr. 1. 23 pr. § 3. 1. 26 pr. 1. 29 D. 12, 6); 1. e. exceptioni, 1. h. exceptio (1. 11 § 8 D. 44, 2. 1. 4 § 4 D. 41, 4. 1. 93 pr. 46, 3).
Латинско-русский словарь к источникам римского права > locus
-
10 excipere
1) принимать, собирать (1. 9 § 7 D. 41, 1);exc. profluentem aquam (1. 1 § 22 D. 39, 3);
necessitas stillicidiorum excipiend. (1. 17 § 3 D. 8, 2);
2) копировать: excipienda rescripta curare (1. 2 C. 10, 12). 3) брать на себя, exc. onus obligationis (1. 48 § 1 D. 46, 1), periculi societatem (1. 38 pr. D. 26, 7);ut vicinus lumina nostra excipiat (1. 4 eod.).
exc. actionem, отвечать на иск (1. 22. 36 § 1 D. 5, 1. 1. 13 D. 9, 4. 1. 27 pr. D. 36, 1. 1. 41 D. 49, 14), condictionem (1. 20 D. 13, 1), intentiones criminales et civiles (1. 12 pr. C. 12, 19);
exc. sententiam, получать - приговор, присуждающий к наказанию (1, 10 D. 44, 1. 1. 25 pr. D. 48, 19. 1. 7 C. 9, 12), stilum proscriptionis (1. 9 C. 9, 49);
4) получать, exc. liberalitatem (1. 6 C. 5, 16);exc. poenam, быть присужденным к наказанию (1. 38 § 8 D. 48, 5), supplicium capitale (1. 6 C. 9, 12), mortem (1. 1 C. 3, 27).
5) понимать, толковать, rerba sic exc. (1. 7 pr. D. 4, 3. 1. 11 § 5 D. 11, 1). 6) exc. rationes = dispungere, проверять счета (1. 82 D. 35, 1). 7) исключать а) делать исключение от общего правиила: leges, quibus excipitur, ne etc. (1. 5 D. 22, 5); (1. 1 § 1. 1. 7 § 1 D. 48, 11); (1. 21 cf. 1. 1. 3. 5 § 8 D. 37, 5); (1. 61 D. 23, 2);exe. deficientium partes (l. 53 § 1 D. 29, 2).
Praetor excepit sexum, casum etc. (1. 1 § 5 D. 3, 1); (1. 4 D. 2, 2);
non exceptum esse a vinculis iuris (1. 2 9 C. 9, 9);) в частных распоряжениях а) исключать что-нибудь, si ita quis heres iustitutus fuerit: excepto fundo, excepto usufr. heres esto, perinde erit iure civili, atque si sine ea re institutus est (1. 74 D. 28, 5);
fundum excepto aedificio legare (1. 81 § 3 D. 30); (1. 24 D. 33, 8. cf. 1. 3 D. 21, 2);
in venditione, in lege fundi venditi exc. aliquid (1. 76 pr. 77 pr. D. 18, 1);
b) выговаривать себе при продаже предмета: exc. usum, usumfr.;
exc., ut pascere sibi vel inhabitare liceat (1. 32 D. 7, 1);
exc. sibi habitationem (1. 21 § 6 D. 19, 1), sepulcrum (1. 53 § 1 eod.);
servitus excepta (1. 7 D. 8, 4);
quum iter excipere deberem, fundum liberum tradidi (1. 22 § 1 D. 12, 6); вообще выговаривать что-либо, venditor, qui manus iniectionem excepit (1. 10 § 1 D. 2, 4);
exc., ne manumitteretur (serva), ne prostitueretur (1. 6 pr. D. 18, 7);
exc. in locatione, ut etc. (1. 19 § 3 D. 19, 2);
certum pretium sibi exc. (1. 13 pr. D. 19, 5);
c) отказаться от ответственности no поводу недостатков проданной вещи (1. 1 § 9 D. 21, 1);
nominatim excipere de aliquo morbo, et de cetero sanum esse dicere (1. 14 § 9 eod.);
8) предъявлять возражение (cf. exceptio s. 2);nominatim de errone et de fugitivo excipitur (1. 4 § 3 eod.); (1. 69 pr. D. 21, 2).
exc. de pacto convento (1. 2 § 4 D. 44, 4. Gai. III. 179. IV. 116 b. 119. 121. sq. 126), de dolo alicuius (1. 4 § 17. 20. 1. 5 § 5. 1. 11 pr. eod.), de re iuвшcata (1. 21 § 4 D. 44, 2); (1. 28 D. 9, 4); (1. 1 § 16 D. 43, 12); (1. 8 § 9 D. 20, 6);
excipere: si non convenit etc. (l. 12 pr. eod.);
in factum exc. (1. 20 D. 14, 6); (1. 9 D. 22, 3).
Латинско-русский словарь к источникам римского права > excipere
-
11 circumfero
circum-fero, tulī, lātum, ferre1) носить кругом, обносить (mulsum Pl; poculum L; reliquias cenae Su)codices c. C — предъявить книги (документы) всем присутствующимc. onera venalia Pt — торговать вразносaliquem purā undā c. (тж. c. undam circum socios) V — обнести кого-л. чистой водой ( очистительный обряд)clipeum ad ictūs c. QC — поворачивая щит, отражать ударыhuc atque illuc acies c. V — озираться во все стороныc. suos oculos per aliquid Ap — обводить глазами (окидывать взором) что-л.ad singulas urbes arma c. L — идти войной на один город за другим3) разносить, распространять (caedes, terrorem T)4) провозглашать, возвещать, оповещать (senatūs consultum per omnes urbes L); разглашать ( factum atque dictum alicujus Col)5) возвр.se c. — выдавать себя (за кого-л.) (c. se esse Corinnam O)
См. также в других словарях:
Liste de locutions latines — Cet article contient une liste de locutions latines présentée par ordre alphabétique. Pour des explications morphologiques et linguistiques générales, consulter l article : Expression latine. Sommaire A B … … Wikipédia en Français
ACADEMIA — etsi usu commune, sive, ut vulgoloquuntur, appellativum factum sit, proprie tamen ita dicebatur nemorosus extra Athenas locus, in quo Philosophiam primus docuir Plato. Sunt qui derivent ab ἑκὰς et δρ῀μος, seorsim a populo; remore scil. a populari … Hofmann J. Lexicon universale
CASTALIUS Fons — Caballinus, et Libethris dicitur. Est in radicibus Parnassi, Musis sacer. Virgilius Castaliam vocat Georg. l. 3. v. 293. Iuvat ire iugis, qua nulla priorum Castaliam molli divertitur orbita clivo. De nominis origine sic Bochart. l. 1. Chanann. c … Hofmann J. Lexicon universale
SENATUSCONSULTUM — dictum est, quod Senatus iussit atque constituit. Hoc quomodo fieri solitum sit in Rep. Rom. paucis exponam. Qui Senatum habitutus erat, immolabat hostiam prius atque auspicabatur, uti discimus ex Appiano de bello Civili l. 2. ubi de Caesaris,… … Hofmann J. Lexicon universale
MÉDIÉVALE (PENSÉE) — Une histoire de la pensée du Moyen Âge ne se réduit pas à une histoire de la philosophie médiévale. Il y a à cela divers motifs. Le premier et le plus évident est que la pensée du Moyen Âge est, pour une large part, le fait de théologiens… … Encyclopédie Universelle
faire — Faire, act. acut. Vient de l infinitif Latin Facere, ostant la lettre c. Facere, agere. L Italien syncope, et dit Fare. Faire de l argent à son creancier, Pecunias conquirere ad nomen eradendum ex tabulis creditoris. Faire argent, Conficere… … Thresor de la langue françoyse
LUCERNA al. LYCHNUS, LATERNA, LAMPAS, CANDELA, STILBA — etc. Gr. Φῶς, λύχνος, λαμπτὴρ, λαμπὰς, λυχνοῦχος, etc. quae tamen accuratius pensculata, non levediscrimen admittunt. Et quidem Laterna proprievas est, intra quod lux veluti latet, clausas. laminâ corneâ, s. tenui pelle, s. telâ lineâ, s. chartâ … Hofmann J. Lexicon universale
Список латинских фраз — В Викицитатнике есть страница по теме Латинские пословицы Во многих языках мира, в том числе в … Википедия
VESTIS — primi hominis innocentia fuit, cui postquam iniquitas successit, vidit se nudum esse, et consutis foliis fecit sibi subligacula, Genes. c. 3. v. 7. ut sic membris minime honestis honorem circumponeret, prout loquitur Paulus 1. Corinth. c. 12. v.… … Hofmann J. Lexicon universale
ANGLIA — Insulae Britanniae pars, olim Albion, seu Albania, ab albis rupibus (ur quidam volunt) quae primum illuc navigantibus apparent, sic dicta. Hodie in duaspartes dividitur, Angliam proprie sic dictam, veteribus Lhoegriam, et Cambriam, seu Walliam.… … Hofmann J. Lexicon universale
MARIA — I. MARIA Angliae Regina. Filia Henrici VIII. ex Catharina Arragonia, Eduardo VI. non sine veneni suspicione exstincto, successit A. C. 1553. Iohannâ Suffolciâ, quam Rex heredem scripserat, cum marito et socero Dudlaeo, aliisque, capite plexâ. Mox … Hofmann J. Lexicon universale